Gönüllülük Nedir?

Gönüllülükle ilgili literatürde pek çok tanım mevcuttur. Ancak gönüllülük, herhangi bir karşılık beklemeden ortaya konan iş, emek ya da katkı olarak tanımlanabilir. Birleşmiş Milletlerin 2011’de hazırladığı Gönüllülük Raporu’nda “bireyin topluma dâhil olmasının bir ifadesidir” şeklinde tanımlanan gönüllülük, bir davranış olarak; özgür irade ile yapılması, maddiyata dayanmaması ve başkalarının yararına olması şeklinde üç ölçüte dayandırılmıştır (Birleşmiş Milletler Gönüllüleri, 2011).

Gönüllülük, bireylerin içinde yaşadıkları topluma dahil olma ve diğerleri için önemli olduklarını hissetme gereksinimleriyle ilgilidir. Böylece insan ilişkilerinin temel bir dışavurumu olarak algılanabilmektedir (Birleşmiş Milletler Gönüllüleri, 2011: 20).

Gönüllülük, dünyanın farklı bölgelerinde farklı isimlerle adlandırılan ama her yerde rastlanabilen evrensel bir olgudur. Din, dil, ırk, cinsiyet, yaş ya da coğrafi bölge sınırlaması olmaksızın, herkes tarafından istenilen zaman ve yerde icra edilebilir. Kişiyi sosyalleştirir; bilgi, görgü ve tecrübe katar; toplumsal bir katma değer de oluşturur. Gönüllülükle ortaya çıkan katma değer, ücretli ya da tam zamanlı çalışanların ortaya koyduğu değerin alternatifi değil, tamamlayıcısıdır. Bu yüzden gönüllülüğün, gönüllülerin konumunu güçlendiren, değişim ve dönüşümü hızlandıran bir boyutu da vardır (Kearney, 2001)

Bu bağlamda gönüllü davranışı;

Kişinin kendi hür iradesi ile,
Hem gönüllüye hem de hizmet sağladığı kişiye karşılıklı fayda sağlayan,
Herhangi bir maddi kazanç beklentisi içine girmeden yapılan faaliyetlerin tümü

olarak açıklanabilmektedir.

lsley (1990: 5)’e göre gönüllülük, yaygın ve örgün olarak ikiye ayrılmaktadır. Bir gönüllü kuruluş tarafından belirlenen ihtiyaca yönelik gerçekleştirilen gönüllülüğe yaygın gönüllülük, kişinin sosyal ihtiyaç karşı (Arslan, 2018)lığında, herhangi bir kuruluşa bağlı olmaksızın, özgür bir biçimde kendiliğinden gerçekleştirdiği gönüllülüğe de örgün gönüllülük denilmektedir.

Aynı zamanda gönüllüler formel ve informel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İnformel gönüllülük hayatın doğal akışında, planlanmadan ortaya çıkmaktadır. Mesela; arkadaşa yardım etmek gibi gündelik hayatımızda aniden gerçekleşir. Formel gönüllülük ise kamu ve özel sektörlerin düzenlediği organizasyon ve faaliyetlere katılarak gerçekleşmektedir (www.volunteeringaustralia.org/re-source/).

Gönüllülük her şeyden önce teşvik edilmesi hatta görerek öğrenilmesi gereken bir faaliyettir. Bu kapsamda toplumsal yaşam kalitesinin arttırılması amacıyla gönüllülük, formel ya da informel yapılar içinde devlet, özel sektör, gönüllü kuruluşlar ve aileler tarafından desteklenmelidir.

Günümüzde gönüllülük, gelişen teknoloji ve karmaşıklaşan sosyal yapı nedeniyle çok farklı şekil ve şartlarda ortaya konabilen bir içerik kazanmıştır. Bu bağlamda özel kuruluşların sosyal sorumluluk projeleri bağlamında mensuplarından istediği zorunlu gönüllülük, proje gönüllülüğü, geçici gönüllülük, sanal gönüllülük, öğrenci gönüllülüğü, genç gönüllülüğü, yaşlı ve emekli gönüllülüğü gibi farklı gönüllülük türlerinden bahsedilebilir.